Dodona Pelazgjike Dhe Tomor’i Zotit Te Pelazgevet

[land]

Jam i bindur se po te doje fabrizio mund te na ndihmoje shume ne kerkim te Dodones...eshte kapacitet njeriu, ka aftesi te medha.

lene mua se nuk kam marre persiper te gjej ndonje dodone... pash aftesit e tua, nga google earth ti gjen cdo gje...............sa dodona ke iher se sikur the qe jan shum

[alfeko sukaraku]

Sulioti-Dias-Kreksi edhe miqe te Dodones PEllazge.

Ju lutem ta sjellim ketu temen e Dodones.

[Darius]

Alfeko lerja moderatoreve ta vendosin drejtimin e temave. Ka nje teme te hapur apostafat per Dodonen. Postimet hulumtuese duhet te vazhdojne aty. Kjo u hap thjesht per materialin e Perikli Ikonomit.

[alfeko sukaraku]

Alfeko lerja moderatoreve ta vendosin drejtimin e temave. Ka nje teme te hapur apostafat per Dodonen. Postimet hulumtuese duhet te vazhdojne aty. Kjo u hap thjesht per materialin e Perikli Ikonomit.

shume tema jane hapur per nje qellim te caktuar--edhe do vazhdojn te hapen.por shpesh nuk i permbahen qellimit.

nuk pata per qellim te beja detyren e moderatorit --se nuk i kame aspak aftesit edhe e pranoj--por desha te thoja ate qe thashe "te flasesh per dicka pa nje histori mbi supe".kaq thjesht.

[Stavri Trako]

Poseidoni Hyu i jetës




Poseidoni(Pujisësi i Dodonit,bujisësi i Dodonit,bujitje ose pujitje është dukuria që i shfaqet syrit në buzët e burimit të ujit , që vjen nga thellësia e tokës ) i biri i Kronit dhe Reas , vëllai i Zeusit dhe Hadit dhe hyjnia kryesore ne panteonin pellazg Olimp -Dodone .Pasi rëzuan nga froni të atin Kronin ,tre vëllezërit Zeusi ,Poseidoni dhe Hadhesi ndan pushtetin.Poseidoni qe i dyti, me i rendësishmi , pas Zeusit e midis hyjnive. I takoi të qe i gjithëpushtetshmi i deteve dhe ujrave , në të shkuarën ky qe atributi më i qënësishëm i Kronit . Ai shfaqet nga thellësia e tokës si burim i ujit jetëdhënës ,por që njëherazi është lënda kryesose e trupëzimit të gjithëçkaje që ekziston në planetin tone.Poseidoni është kuptuar si Hyjnia përgjegjës i lëngut të jetës ,ujit, në planet.Ai identifikohet Hyjnia e rrjedhjes dhe e qarkullimit te vazhdueshëm ,i qetesise dhe i furisë maramendëse ,i paparashikueshmërisë dhe i mistershmërisë. Bujar dhe mirëtor .jetëmbajtes dhe ndëshkues për këdo që se nderoi , dhe për një çast e përbuzi ,ky është i Miri , Poseidoni, për detar ,peshkatar, buzalumas e bregadetas..Të gjithë të lashtët e pranojnë se Poseidonin e adhuronin më së tepërmi Ilirët dhe Epiriotët pellazg.

Simboli i tij , i qënësishëm,është cfurku tridhëmbësh , skeptri me të cilin ai mbante fortë ujin e detit pas tokës dhe kapej lehtë pas çdo sendi ,një symbol ky që haset dhe si skepter , edhe pse në minjaturë , që mbahej në dorën e djathtë edhe prej Faraonëve. Nuk do shumë ta kuptosh mendësine e të lashtëve ,që mendonin se Poseidoni e mbante të pashkëputur ujin me tokën me ndihmën e tridhëmbëshit sepse me sa duket ata e kishin provuar se tridhëmbëshi qe mjeti më efikas për të fiksuar diçka pas tokës.Kështu,edhe ne ,fare thjeshtë duam të besojmë se Poseidonit i është atribuar mveshur, misteri i pashkëpuetshmërisë të ujit nga toka ,pra është një përpjekje pararendese për të spjeguar të vërtetën e tërheqjes së gravitacionit, dhe pse jo , kjo të qe mënyra më e saktë e spjegimit të lidhjes së ujit me tokën prej të lashtëve..Këtu mendoj se e ka bazën dhe përfytyrimi i pandarë i Poseidonit nga skeptri tridhëmbësh i tij. Simboli tjetër kuptimplotë për Posejdonin është delfini njeridashës dhe udhërëfyes . Delfini(që spjegohet me bashkimin e dy foljeve te shqipes del – hin, ashtu si shfaqet delfini vertet ne det) është qënia më e adhuruar e ujrave te Jonit.Kush i ka njohur nga afër këto qënie është mrekulluar prej humanizmit dhe fisnikërise se tyre Si te njerëzit delfinët e kanë shumë të zhvilluar tiparin e komunikimit tingëllor .Detajonasit e adhuronin ketë krijesë,dhe jo pak prej tyre kishin provuar mirësine e këtyre krijesave .

Detajonasit jo vetëm së lashti , por edhe sot besojnë se Ata janë lajmësit e të Mirit të Jonit. Të lashtët besonin se Poseidoni kishte seline në Jon të kaltërpraruarin me 145 ditë të bukura me diell ,që përshëndritet edhe në mot të keq nga shkrepëtimat e malit të Çikës(mali I Vetëtimave) . Pse ata zgjodhën pikërisht Jonin .A e dinin vallë ata që thellësia maksimale e deteve të të gjithë Mesdheut prej 5121 m ndodhet pikërisht në jug të detit Jon. Këtë të vërtetë befasuese e dinin vetëm ata të lashtë që ishin të lidhur ngushtësisht me detin dhe ja dinin mirë çdo të fshehtë a mister të tij. Detajonatit dhe Adriatikasit ia njohin karakterin hyjnisë së deteve të tyre .Ata e duan atë , si të afërmin e tyre, dhe nuk e ndajnë nga jeta e tyre, sepse e besonin dhe e nderonin Poseidonin si hyjninë e jetës.Ai përkujdesej për ta që nga kroni(Burimi)deri në det ku ai kishte seline .Poseidonin e falnin ne gjithë siujdhesën e Hemit(Ballkan) nga bjeshkët e thella ku nisin rrjedhën lumenjtë e deri ne detin Jon dhe Adriatik Adhurimin për Poseidonin e gjejmë në dëshmi arkeologjke për gjatë vijës bregdetare nga grykëderdhja e lumit Drin në veri deri në grykëderdhjen e lumit të Bardhë(Akelou të lashtë) (Aspropotamo) ne jug Nuk ështën rastësi, që në këtë gjatësi kilomertike (Iliro _Epiriote) gjenden: Tempuj për Poseidon (Shkodër ,Apoloni, Antigonea, Foinika, Athamania); Mbishkrime për Poseidonin mbi rasa guri (Salari e sipërme, Leshnjë, Kamçist, rrethi Tepelenë); qytet në Sarandë(Poseidi).

Interes paraqet dhe simboli i sakrificës për Poseidonin , që qe një Dem i badhë që njëherazi ka qënë edhe simbol i Epidamnit mitik, që kish përfunduar së ndërtuari më 627 para krishtit (Durrësi antik) dhe që për totemë të tij mendohet ta ketë pasur kokën e këtij demi hyjnor .Këtë fakt e bënë të besueshëm etimologjia e emrit Epi- Damn . Çdo studiues i vemendshëm do të dallonte dy fjalëshin Epi (Kokë,E epërmja ) dhe Damn( Damaz ).Demi i padlirur i bardhë (që edhe sot po të haste besohet si fatsjellës dhe ogur mire) duhet t’i jetë bllatuar Poseidonit nga qytetarët e Epidamnit . Kjo duhet të jetë edhe arësyeja , pse nga durrësakët autokton festohet më 22 qershor një festë pagane ,që e njohin si festa e detit. Sipas disa rrëfenjave , këta adhurues te Poseidonit , Epidamnasit e lashtë kishin mbret Epidamnin që kishte një vajzë te bukur të quajtur Melisa ,e cila e adhuronte detin. Poseidoni mahnitej me këtë krijesë të bukur qe në verë lodronte në valet e Addriatikut e u dashurua pas saj . Me të pati edhe një djalë, Dyrrahun Ky pinjoll hyjnor do ti ndëronte emrin e qytetit të gjyshit të tij,nga Epidamn në Dyrrah.(Këtë gjë na e rrefenë Apiani shek II, i cili shkruan : “….Dyrrahu ,të cilin e konsiderojnë(vendasit) se rrjedh nga Poseidoni që ,ndërtoi pranë qytetit një liman dhe i dha emrin Dyrrah “Nuk është e rastit që dhe në Egjipt ,më 297 p.e.r.PTOLEMEU II molos i kushtoi Poseidonit një shtatore mbi 6 m. të lartë ,një vepër arti e SOSTRATIT të KNIDIT , që u vendos në majë të Farit të Aleksandrisë ,njërës prej 7 mrekullive të botës antike .

Pashkëputshmëria e detit me tokën ka intriguar misterin e dëshirës së Poseidonit më Demetrën .Është fakt se jashtë ujit atij ia rrëmbenin fuqitë retë dhe stuhitë, kështu që ai,përjetësisht do ta vuante pamundësinë e takimeve dashurore të destinuara të mos ndodhin kurrëme Demetrën që e adhuronte .Kaq e zjarrtë qe ndjenja për të sa në brigjet shkëmbore të Tragjasi ,ku ai dëshironte ta takonte Atë çdo ditë , në mënyrë të mistershme , nëpërmjet të çarave ,që vinin nga thellësia e detit, i dhuronte asaj kristalet e kripës tragase.Kjo mrekulli,që të mahnit , vazdon sot e gjithëdita si për të treguar pafundësinë e ndjenjës se Poseidonit për Demetrën .Tragasasit e lashtë këtë dhuratë të Poseidonit ,ajo që i jep shije jetës e shpërndanë në tërë siujdhesën e Hemit(Ballkanit) e më pas në tërë Europën e më gjërë..Çelja e pranverës ,shkrirjja e dëborave ,shirat e stinës ,bollëku i prurjeve të burrimeve dhe të lumenjëve ,ndërimi i ujrave të fjetura te dimrit ndër dete ,i japin mundësi mbretit të tyre Poseidonit vetëm ta përqafojë Demetrën me velin e ujtë .
Qe krijuesi i gjallesave te nënujit ,veçmas njihet si krijues i kalit .Posejdoni goditi me sfurkun tridhëmbësh shkumën nga doli –Skibias(Skifias) kali i pare.Nga shkumba e valëve doli kali i pare këtej mendohet ta ketë prejardhjen dhe emri i lumit Shkumbin(Genusi).

Në luftën e Trojës Poseidoni merr anën e trojanëve. Zëmërohet në kulm me akejtë që kanë vënë ne veshtirësi Trojanët ,duke uturruar ….

E, beftë rrjedh ai nga malet
Gjurmëve të tij hyjnore
Derdhen përrenjë pyjeve e maleve
Kater galope Egjeun e mbrin
E thellë zhytet në detin e kristaltë
Te seli e motshme shkëlqimartë
Mbren me ngut kuajt patkoj bakërtë
Të shpejt si era krifartët çajnë detin
Ngjesh për vete gjerdanin e arte
Në dorën e majtë tridhëmbëshin e artë mban
E mbi koçi mire vend po ze
E vrullshëm hidhet përmbi dallgë
Peshq e bisha lodrojnë gëzueshem
Nën hijen e hyut mbi dallgë
I hareshëm deti udhën ia hap të kalojë
Iliada 23


Bashkë me Apolonin dhe Aiakun(Ai- akun) ndërtuan muret e Trojës . Pelazgu qe biri i Poseidonit me Larisën .Poseidoni qe jo vetëm ati i Auosit(Vjosës).por edhe i të 18 lumenjeve të tjerë,bijët e tij , që derdhen në detet Adriatik ,Jon,Egje dhe në Detin e Zi nëpërmjet Danubit. Duke nisur nga skaji jugor , në ujrat e të birit , Akelout hyjnor (Akellos,Aspropotamos,lumi i Bardhë) Tetisi pagëzoi të birin e saj Akil hyjnorin e më pas rrjedh Arahti(Arahtos,që të le të kuptosh që rrjedh nga malet) ; Luri (Luros); Akeroni(Është kë roni),Aheros afër Pargës;Thyami (Çami,Kallamas;Bistrica (Syri I kaltër dhe shumë syresh të vegjël që derdhen në Jon përgjat Rivjerës deri në Karaburun,
Aty ku Joni takon me Adriatikun ,që përball Shëngjinit me Neapolin arrin thellësinë 1585 m.E më tej vazhdon Aosi(Vjosa dhe Drino);Semani ,meEordaikun (Devollin)dhe Aspi(Osumi);Shkumbini (Genus);Erzeni (burimet e Shëngjergjit);Ishmi (Tërkuzi dhe lumi i Drojit);Ardaksani (Mati dhe Fani);Drili (Drini i Bardhë dhe i Zi);Buni (Buna)

Poseidoni i çon ujë dhe Detit të Zi nëpërmjet Danubit, me Drinën dhe Moravën në veri.Deti Egje pi ujin e Vardarit ,Vistricës dhe të Pinos.
Konfigurimi gjeografik i tëtë këtyre lumenjëve ,si një piktogramë hidrografike , nga burimi deri ne grykëderdhje , krijon imazhin e një kupe 5 këndëshe të stërmadhe me fundkonik në grykëderdhjen e Akelout në jugë që zgjeron bazën drejt veriut ,në verilindje Selaniku deri në pikëtakimin e meridianit 22,5 oo me Danubin dhe në veriperëndim në vijën Akelou ishulli i Sazanit deri në pikëtakimin e meridianit 19.oo me Danubin .Krijohet kështu imazhi i një kupe gjigande e denjë për tu kujdesur nga një hyjni si Posejdoni.,andaj po e quaj thjeshtë Kupa e Poseidonit. Burimet e këtyre lumenjëve , që rrjedhin pandalimisht , shpien çdo ditë ujë të fresket në detet Jon , Adriatik , Egje dhe Detin e Zi e formojnë , përbashkësinë e kupës jetëdhënëse të Poseionit .Kjo piktogramë përbëhet nga një rrjet i dendur lumenjsh që arrin një gjatësi 60323 km.

Pjertësia mesatare e gjithë këtij territori është 28%.Rezervat ujore të Kupës jetëdhënëse të Poseidonit,qe përfshinë Shqipërinë,Malin e ZI,Serbinë ,Kosovën ,Maqedoninë ,Bullgarinë dhe Greqinë në kuadratin gjeografik Veri (paraleli 45oo)Jugë(Paraleli 38.5oo)Perëndim (Meridiani 19oo) dhe në Lindje (meridiani 22.5oo) e matur sipas gjeo-hidrografëve me vëllim mesatar të prurjeve te lumenjve në km3 është: Shqipëri 41,2;Serbi,Kosovë,Maqedoni së bashku 126,Greqi 67,3,Bullgari 17,9 ,pra vëllimi mesatar për të gjithë këtë rrjet hidrik është 252,4 km 3 ( kur Suedia dhe Islanda së bashku e kanë 263,8 Km 3)Lumenjtë e Kupës së Posejdonit 31% të ushqimit të tyre e kanë nga ujrat nëntokësore që do të thotë 78.2 km 3 ujë. Mbulesa e gjelbërt karakteristike nga 400 deri 1250 m mbi nivelin e detit është Dushkaja (Klimaksi) në shumëllojshmërinë e saj(Bunga, Shparthi, Bungëbuta ,Qarri, Valanidhi, Bulgëri,Ilqja ) ,si dhe ahishte,pishnaja dhe bredhnajat etj që natyrisht është dhe filtri natyror i pa zëvendësueshëm i ujrave të ndotura mbitokësore. .Kjo mbulesë e gjelbërt (ajo e dushkajës) favorizon bashkëjetesën edhe rritjen e një shumëllojshmërie tejet të konsiderueshme bimësie tjetër e që dallohet për cilësinë e bimësisë eterovajore ,mjekësore etjerë.

Interesi për bimët dhe rrënjët mjekësore është tejet i lashtë , dhe për më tepër hobin për njohjen e bimëve e kanë pasur edhe mbretër si Mbreti Genti i Ilirisë të cilit i atribohet dhe zbulimi i vlerave kurative të Gentianës. Në Pesëkendëshin grykëderdhja e Akelout(Aspropotamo)lumi i Bardhë,Selanik (Thesaloniqi), Ohër ,Shkumbin Vlorë (Aulonë ,A – Uli – Onë; A Ylli Jonë) biologët njoftojnë te kenë numëruar rreth 3200 llojë bimësh dhe prej tyre rreth 386 lule dhe rrënjë mjeksore një shumëlushmëri mahnitese ,që banoret e këtyra krahinave në veçanti gratë i përdorin që së lashti në praktika shëruese me mjaft sukses ,i edhe sot e gjithë ditën , e që për këtë arësye , pa hezitim do ta quajmë shëronjëtorja e POSEIDONIT.

Adhurimi i të lashtëve për Poseidonit është transmetuar ndër gjithë ballkanasit edhe si mesazh hyjnor jetëmbrojtës Misteri i Kupës së Posejdonit ka detyruar gjithkënd,anekënd këtij areali ,për ta bekuar dhe ruajtur ujin dhe mburojën e gjelbër të tij në emër të jetës. Askush nuk ka guxuar te matet me Poseidonin ,nga që me guximtarët, në jetë të jetëve ,e kanë përjetuar fatalisht fuqinë e hyjnisë së Ujrave dhe të Detit . Por është edhe mjë fakt tjetër ,shumëkuptimplotë. Poseidoni na kujton ujin : si pëbërësi ,si lënda më e qënësishme ;si 70% e gjendjes në cilën do gjallesë a dukuri e jetës , që ekziston në tokë , në të gjithë shumëllojshmërinë e shfaqjes së saj.Në ciklin e jetës, Poseidoni ,si personifikim i ujit ,është lënda kryesose e trupëzimit të gjithëçkaje që ekziston në planetin tone.Uji, si përbërës i gjithçkaje ,që ripërtërihet e jeton në planetin tone, është elementi përbashkuese i mistershëm, që realizon qarkullimin e e lëndës organike ,që u siguron harmoninë e sigurine e jetës ,zhvillim dhe jetëgjatësi të gjitha llojeve të gjallesave.Adhurimi për Poseidonin në këtë kuptim , nuk qënka thjeshtë njëdjenjë dhe besim pagan,mistik , por është thirrje e ndërgjegjes ,një kujtesë për të Mirin e cilësisë së jetës.




Ai u martua me Amfitrian motra e madhe e Titonit Oqean, si për të treguar zgjerimin e pushtetit të tij drejt Oqeanit
27 qershor 2006

Stavri Trako
DREJTOR I SHKOLLËS H O R I Z O N T
T I R A N Ë

[Stavri Trako]

Hadhesi (Ha-dhe-s)






Reliefi i Hadhesit(Ha dhe si ) v 100 Para krishtit


Hades

Hadesi është djali i madh i kronit dhe velleai i Zeusit dhe i Poseidonit te cileve u ra pergjegjesia te drejtonin boten .Si hyjnia e plotefuqishme e nentokes ai perfytyrohej nga te lashtet me nje skepter me dy maja dhe me nje celes ne dore Për nder të tij njerëzit ndërtuan shumë tempuj ,nga më rtë përmendurit është ai i Elides që hapej një herë në vit dhe ku mund të hynin vetëtm orakujt e Hadit e askush tjetër .Riti tradicional i lutjeve për Hadin qe gjunjëzimi dhe rrahja me shuplakë të duarve të tokës Flija me e preferuar e kësaj hyjnije që demi i zi Tempujt e Hadesit qarkoheshin me Qiparisa dhe nëpër oborre mbilleshin lule narcisi .Pushteti i tre ,ai i nentokes me i mistershmi dhe me pak i eksploruar(njiheshin shume pak metale) iu dorezua Hadesit. Hadhesi (Hadi ose Plutoni) mori nje te treten e pushtetit te Kronit dhe i takoi te qe i plotefuqishmi i nentokes se pasur ne minerale por te erret dhe te frikshme ,per kete aresye asnje nga hyjneshat nuk pranonin te jetonin me te . Persefoni ,e bija e Demetres dhe e Zeusit ,qe e perzgjedhura e tij ,te cilen e rrembeu .


Rembimi i Persefonit


Ajo ishte personifikimi . i nente muajve te begate te tokes (pranvere - vere-vjeshte ). Te lashtet kish kuptuar dukurine e ndrimit te stineve si blerim,lulezim e begati qe vinte nga toka dhe qe i rikthehej asaj kur mbaronte cikli i prodhimit.Dukurite e natyres i nderonte edhe vet Zeusi.Kur, Demetra iu ankua per te bijen u gjet nje zgjidhje, qe perkonte me dukurine .Zeusi vendosi tja kthente te bijen ,Demetres me kusht qe ajo,Persefoni, te mos kishte ngrene ndonje frut gjate kohes qe ndodhej ne Had.Persefoni kishte ngrene disa kokrra shege keshtu qe Zeusi vendosi qe ajo te rrikthehej tek e jema vetem per nente muaj ,pikerisht ne pranvere ,vere dhe vjeshte dhe vetem tre muajte e tjere te rrinte me te shoqin ne Had. Hadi ka patur dy imazhe perfytyrimi nder te lashtet. I pari ai i mbretit te nentokes se mistershme ku kish filluar eksplorimi(kujtojme bakrin ,hekurin,ari, dhe perdorimin e tyre per qellime praktike jetesore , shkembimi,zbukurimi a mbrojtjeje prandaj Hadesi ,apo Plutoni, perfytyrohej si pasur por i verber (tash per tash ka te pakten 102 elemente te identifikuar nga kimia).U deshen te pakten rreth 30 shekuj te zbulohej ,te shfrytezohej, por dhe te perllogaritej afersisht e tere kjo pasuri e mbreterise se nentokes se Hadesit.

Por te lashtet nuk dyshonin qe Hadi qe edhe vendi i prehjes së përjetshme i gjithkujt që ka ardhur një herë në jetë dhe që sido herët apo vonë do të zbriste pët të mos u kthyer më dhe .ku gjen strehim në nje mbreteri e stermadhe të shpirtrave të të vdekurve qe sipas tyre ndodhej ne nje ishull matan Oqeanit,ne perendim i mbuluar nga erresira e perjetshme Në fushat e Elizeut shpirtërat e drejtë kalonin jetën e tyre të amshueshme ,në thellësi ndodhej Tartari ku mëkatarët vuanin dënimet e amshushme në fushat e Asfodelit ku hijet vuanin ne pikëllim e ndër të shumtët, aty ndhohej dhe hija e Akil zë madhit në Ereb ishte selia mbretërore e e Hadit ku sëbashku me Persefonen sundonin shpirtërat në kolegjin e gjyqit të Thanatos që ndihmohej nga djemt e Zeusit gjykatësit: Minos ,Radamant dhe Eaku.Herret ,hyjneshat e errëta të cilat në fushëbeteja u thithnin gjakun të vrarëve ,Empuza e tmerrshme u sillte fatëkeqësi njerëzve në udhëkryqe,Lamia e vrazhdë e cila vriste fëmijtë nënave në gjumë,


Hekata


Hekata tripamore(Selena (Hëna),Artemisa (E pyjeve dhe e Lindjeve ) ,Kibela (ndonjëherë dhe si Persefona )Sunduese e qenieve të përbindëshme dhe magjistërëve .Një trini hyjneshash të madhërishme që shquhen për mencuri qenë dhe inspiruese të magjistarëve .Hekata nga mbrojtëse e rinisë u shndërrua në sundimtare të magjive dhr të mrekullive Gjatë netëve të erreta bredhë nëpër botë e shoqëruar nga tufa e qenëve dhe fantazmave nëpër udhë e udhëkryqe.Për tu mbrojtur prej saj njerëzit mbajnë trupore të shuguruara dhe hajmali në formë të shtyllave të cilat vendoseshin nëpër venbanime perpara dyerve ose në udhëkryqe.Në pjedestalin e shtatoreve të saj duhej që secili që kishte mundësi ekonomike të vendoste ditën e fundit të muajit ushqime që te varfërit të shkoni për të gëzuar në Gostinë e Hekatës. e cila sundonte mbi përbindëshin Hipnos .hyjnia e gjumit të rremë i papërballueshëm nga njerëz e hyjni.

`Është e natyrshme qe për njerëzit kjo perandori e Hadit të përfytyrohej si tmerrësisht e frikshme si vendi i shpresës së humbur përjetësisht .Të vertetën e Hadit e sollën ndër njerëz I pari Herakliu që arriti t’I sjellë Euristeut ,mbretit të Mikenës Cerberin qenin trikokësh që e ruante fronin e Hadit nga besdia e shpirtrave ,këngëtari Orfe I cili prej Hadit e fitoi mëshirën për jetën e Euridkës nuses së tij të re .Prej atje iku dhe Sizifi me dinakëri apo Tezeu I shpëtuar nga Herakliu.Sipas Homerit tek Iliada vizitor I asaj bote qe edhe Odiseja I cili pa Sizifin të ngjiste me mundim shpatit të thiktë shkëmbin e përbintë që afër majes I rrokullisej poshtë e që ky prapë përpiqej tja arrinte qëllimit ,pa Tantalin që përjetisht e torturronte uria dhe etja , pa Titinë që dy shkaba I hanin mëlçinë. Nga njoftimet qe kemi nga te lashte thuhet, se Hadesi e ka patur seline e tij shume prane me te vellane Poseidonin dhe pikerisht pellgun e lumenjve te Epirit pellazg:

Akelou hyjnor ku përhyjnohej ( përjetësia ) (Styks,Akellos,Aspropotamos,lumi i Bardhë) Arahti lumi harresës (Arahtos Letes) ; Luri lumi i pikëllimit (Luros); Akeroni lumi i vajtimit (Është kë roni),Aheros afër Pargës,Piriflegetoni lumi i zjarrtë.
Hermesi qe hyjnija qe kryente edhe percilljen e shpirtrave te te vdekurve per ne mbreterine Hadit . Fillimisht shpirterat perhyjnoheshin tek lumi i Akelout -Styksi hyjnor per te fituar perjetesine ne Had,pinin ujin e harreses se jetes se tokes ne lumin e Letos(Araht).Cdo shpirt kishte me vete dhe nje monedhe me te cilen paguante Kerontin ,qe i shoqeronte me varken e tij nepermjet lumit Akeron per ne mbreterine e Hadit. Shpirterat ne Had trajtoheshin sipas miresise a mekateve qe kishin bere te zotet e tyre ne te gjalle.Gjyqin e shpitrave e kryesonte Thanatosi hyjnia e vdekjes qe pak rol luante ne mitet e te lashteve dhe kjo ishte e natyrshme askush nuk i ka thurur himne vdekjes .Gjyqi i shpirtrave ne Had nga nje korte hyjnore te perbere nga : -Erinitet (Eumenidet) hyjneshat e hakmarrjes(furite romane)bijat e Nates dhe te Kronit banonin ne eEreb dhe gjendeshin ne toke e i ndiqnin si mallkim mekataret per krime e tyer.Erinite qene :Alekto,Megera dhe Tisifona kishin pamje perbindeshi me veshtrime tmeruese me flatra te stermedha me kthetra bronxi ,me kurora gjarprinjsh ne koke dhe me pishtare per te dalluar fajtoret.

Me to fluturonin dhe shpirterat e viktimave te vrara nga te afermit ne lidhje gjinore dhe gjaku .Oresti,nenevrasesi, qe hakmeret per te jatin Agamemnonin( qe u vra nga e shoqja Klitemnestra(e ema e Orestit) dhe Egjisti djali i vellait )eshte mekatari qe ndiqet kembakembes prej tyre .Hakmarja nga nje detyrim fisnor, qe nga shekulli iV para e.r u shndrua ne nje detyrim ligjor te shtetit nepermjet gjyqtoreve .Qe nga ky shekull sidomos ne Atike ato u quajten Eumenide ,hyjnesha mireberese ,qe mbronin ligjin dhe moralin .Tek tragjedia e Eskilit “Eumenidet”tjetersohen ne linjen sinkretike , artistikisht , keto hyjnesha nga Erinite ne Eumenide ,-Gorgonat (guroseset qe te ngurosin ,Gurguret fjala qe ndoshta shpreh me sakt perfytyrimin e te lashteve per to)dhe ato ishin tri femra me permsa te perbindeshme ,motrat Stenoja ,Euriala dhe Meduza qe murosnin kedo qe ndeshnin ne veshtrimin e tyre .Ato ishin vajzat e Forkiut dhe motrat e Graieve, -Harpite perbideshe me trup shkabe dhe me fytyre gruaje , perfytyrime te shtrengates dhe te vdekjes ,shperbereset e jetes e duhma e tyre eshte ajo e ngordhesirave te dekompozuara ,ku jane te pranishme ato zoteron duhma e vdekjes Ato kishin për detyrë tën shpinin shpirtërat e të vdekurve në Had Ato janën ndeshkueset e mbretit dhe të magjistarit Fine Hyjnitë e kishin dënuar Fineun me uri të përjetëshme për shkak të krimit që ka kryeer ndaj të birit nga martesa e parë.

Sa herë që Fineu ulej në tyezë Harpiet i shfaqeshin dhe vetëtimthi i hanin ushqimin dhe çfarë tepronte ja fëlliqnin.Ishin djemtë e Boreut Kalaisi djhe Zeti që i dhanë fund këtij ndëshkimi kur erdhëmm në Traki me argonautët në anijen Argo.Prej të jatit ata kishin trashëguar krahët ,kështu që qer e mundur për t’i prritur në ajër Harpiet dhe pas një pëlplasje titanike me to i për5zunë në ujdhesat trofadike (në detin Jon)Harpiet i shpëtoi hyjnesha Iridë që solli vendimin e Zeusit që nuk do t’i lejonte më Harpiet të mundonin Fineun . Si dhe me gjykates: Minosi mbreti i Kretes qe qe( fuqia e shtetit te Kretes ne mijevjecarin II para e.r,me te lidhet dhe kultura e vjeter e Kretes ,kultura Minoike,),i biri i Zeusit dhe Europes burri Pasifaje,i ati i Androgeut ,i Arjanes etjere Per vrasjen e Androgjeut ,ai u kerkoi athinasve si arac 7 djem dhe 7 vajza si ushqim per Minotaurin.Per urtesine dhe drejtesine qe e dalloi per gjithe jeten ,pas vdekjes u be gjykates ne Had sebashku me Eaku(e-aku eshte i drejti ,ep akun )biri i Zeusit dhe Egjines mbret ne ishullin e Eniopise qe e quajti Egjine .Ne te gjalle i nderuar nga perendite per drejtesine etij ,i caktuar edhe per te zgjidhur mosmareveshjet midis hyjnive dhe Radamanti (vellai i Minosit i dalluar per mencuri dhr drejtesi,i ngarkuar ne Had per te gjykuar shpirtrat e te vdekurve me prejardheje afrikane dhe aziatike).Mendimin qe kishin te lashtet per Hadin na e perciell mese miri Homeri tek Odisea ku hija e Akilit .te cilin e thirri Odiseja nga kjo mbreteri thote se eshte me mire te jesh argati i fundit ne toke se mbret ne mbreterine e Hadit.



Hestia


Hestia 470 para krishtit


Hestia( Heshtja ) hyjnesha e parë e linjës gjenealogjke Olimpine , me prindër Kronin dhe Rean , një nga motrat e Zeusit ishte mishërim i vet qetësisë Ajo ishte nje hyjneshë e virgjër ,dhe nuk i pëlqente punët e Afërditës .Ajo asnjëherë nuk u skllavërua nga dashuritë e hyjnive Posejdoni dhe Apoloni dëshironin të martoheshin me të.Hestia u refuzoi pa mëdyshje dhe duke prekur mendjen e Zeusit, u përbetua që të ishte e virgjër për gjithënjë. Virgjeria e Vestres (te romakët) është me fame sidomos për qëndrimet e prera të kohës së beqarisë duke kryer detyrat misionet e saja të shenjta .Për romakët ishin fatëmira ato femra të cilat mbanin të pandal flakën e Vestias ne nje tempull afer forumit Roman.Sipas rëfimet tradicionale cdo priftëresh e Vestias qe thyente betimin e beqarisë duhej të digjej e gjallë.Çliroheshin nga betimi I tyre vetëm në ditelindjen e dyzetë. Në këtë rrethanë të “ çudidisë Vestia “ merr kuptim shprehja “jeta fillon ne të dyzeta
Në shkëmbim të martesës për të, Zeusi pranoi që vendi i saj të ishte në qënder të shtëpisë. . Hyjnesha Hestia ishte përmbushëse e mirësisë hyjnore për mbrojtjen e races njerëzore Hyjnesha Hestia me e pranëgjendur e njerëzve adhurohej si mbrojtëse e familjes dhe e qyteteve , mureve mbrojtëse te tyre. Të gjithë e pranojnë se Hestja qe hyjnesha , që zbuloi dhe u mësoi njerezve se si mund të ndërtohen shtëpitë dhe tempujt .Është shumë e besueshme që ajo të qe e gjithë pushtetshme në altarë e tempuj .

Për këtë arësye të vdekshmit nuk shtronin asnjë gosti pa e përgëzuar në fillim dhe në fund Hestian.Ky fakt na bën të besojmë se pse ishte vendosur në Elis në qëndër Nje virgjereshe e pavdekshme ajo ishte e përkushtuar veçanërisht, në roje të shëndetit të Olimpianeve .Këtë përkushtim e përfituan edhe njerëzit prej të cilëve nuk do të ndahej kurrë. Hestia e pranishme në jetën njerëzore dhe kujdestarja e hirëtores së zjarrtë do të ishte edhe ndërmjetëse hyjnore Ajo nuk i la kur hyjnite pa aromën e kafsheve të flijimit që digjnin njerëzit për ta. Në perfytyrimin e të lashtëve ajo duhet të kishte detyrën tu shpinte ushqimin e preferuar hyjnive .Qënia e saj që shfaqet si një figurine e zjarrtë është e pranishme dhe e patundur në mendjen e çdo vdektari..Ajo ishte qëndërzuese e e jetes dhe shëndetit familjar te njerezve..Ne mitin Roman ,Hestia ishte e njohur si Vestia dhe shfaqet si veçanërisht si kult popullor në roje të flakes së shenjtë që për Romakët ishte forca thelbit të jetës.

Hestja identifikohet në të gjithë arealin etrusko- pellazg si : hyjnesha e vatrës te iliro shqiptarët ,si Istja nga grekët ,si Vesta nga Romakët ,si Iskra nga sllavët, si Tabiti nga Skythianët (nuk e hasin në besimin Egjiptian),që shënjtërohet qetësisht në hirëtoren e zjarrtë por edhe në flakadanët e pashuar të tempujve.Nuk dyshojmë që vatra ishte hirorja e zjarrtë mbi të cilën shenjtërohej Hestia dhe të tëra hyjnitë ku njerëzit besonin . Mbi vatër flijoheshin së pari për Hestian sakritë hyjnore e më pas flijohej sakër për hyjnitë e tjera,duke vazhduar padyshim me Zeusin pas saj. .Për këtë arësye dikush e mendon Hestian si shefen e pafjalë të Olimpianëve .

Të lashtët mendonin se hyjnesha Hestja përkujdesej për ta pa bujë . Ata ja dedikonin kujdesit të Hestias lëmin e dijeve dhe arritjet e qytetërimit tyre ,dhe Prometeut si sjellsin së dhuratës hyjnore ,zjarrit zeusian mundësine e mbijetëses së races njerëzore .Të lashtët u kujdesën qe Hestja ta kishte përmendoren e vet si të gjitha hyjnitë e tjera ,por përmendorja më popullore qe fantastike ishte ajo e vatrës ,mbi pjedestalin e hirit të pashkrehun shkëndijonte vazhdimisht flaka e prushit të zjarrtë që zgjatej drejt Olimpit si tym i bashkuar me sakrin e flive .Ajo ndihej e pranishme në hapsirën e altarëve here në trajta të tymta ,here në të fluidëta gjatë të clirimit të nxehtësisë së zjarrit dhe herë si thëngjij të mbuluar në hi , por që asnjëhere nuk la të shuhej kjo mrekulli hyjnore.

Nuk është e rastit që vatra dhe më vonë oxhaku përbëjnë dhe pjesën më të rëndësishme të një ngrehine banimi së paku nga koha e Etruskëve sivëllezërve të pellazgeve hyjnor e në vazhdim. Padyshim këtë traditë do ta gjejme në të tërë botën pellazge kudo në planetin blu ku shkeli këmba dhe kudo ku gjeneruan jetën nëpërmjet përhapjes së genit të tyre, ngrehinave e në qarkstrehimet(kështjellat) që nuk reshtën qerthullin e udhësisë së tyre nga Olimp-Dodoni në Himalajë të prirur në kohe të ndryshme nga Herakliu(Herkuli) ,Dionisi dhe Aleksandri I Madh .
Ajo nuk kërkojë prej tyre lavde e mite edhe pse pa perkujdesjet e saj nuk do të ishte e mundur vazhdimësia e jetes njerëzore .Bashkë me Artemisën do të bëheshin mbrojtëse e ngjizjes dhe të shtatzanisë te nënat (amat) e reja .Hirtorja e shenjte e zjarrit zeusian për çdo familje u shndërua altarin (Atriumin ,lterin ) e sigurisë së jetës njerëzore si në shtëpi e në tempuj . Zaharia Majami tek ‘’Fundi i misterit Etrusk ‘’ shkruan :
-Atriumi (Altari) ishte dhoma kryesore e banesës romake, i vendosur në qëndër të shtëpisë ishte kthina më e vlerë , sepse aty rueshin shëmbëlltyrat e etërve me pamjen e maskave të tyre , ky ishte altari i shpirtërave mirëbërës të etërve që besohej se mbronin familjen dhe njëherazi qenë si dëshmi e vlerave morale të shtëpisë.

Banesa romake ishte një imitim i shtëpisë së lashtë etruske , e cila ka pasur një farë oborri të brendshëm të zbuluar ,prej ku dilte tymi i vatrës familjare. Pikërisht në këtë këthinë rueshin në shenjtërinë e tyre maskat e stërgjyshërve , që i lëbynte tymi i vatrës së shtëpisë ku digjej zjarri hyjnor(një copëz diell në qendër të shtëpisë që adhurohej prej njerëzve të cilën e mbanin ditë e natë i pashuar.Familjet fisnike kishin një adhurim të veçantë për stërgjyshërit dhe etërit e tyre dhe kjo qe pjesë e mburjes së tyre . Fjala Atrium(AT +AM) (f 88-89,79) e ka prejardhjen te fjala etruske (adna) që për mendimin tim është e përbërë na dy rrënjë te lashta ad-at dhe nan , që në pellasgjisht ,ilirisht dhe sot në shqip kuptohen at +nan, që çuditërisht me thjeshtësinë e vet kupton çiftin hyjnor i përjetësisë njerëzore prindërit . Fjala etrit (atrit) duhet të jetë shumësi i togfjalës etruske Etnam që e gjejmë në epigrafet e tumave dhe varreve etrusko-ilire që sot në shqip ka ka kuptimin prindërit (et +am),pra dyshja gjeneruese e jetës,që prej së lashti krijon linjën gjenealogjike .Ky fakt më bën të besoj se , ndjenja e respektit ndaj pridërve ndër shumë popuj dhe në veçanti ndër shqiptar është po kaq e vjetër dhe përbën një monument shpirtëror identifikues Kujdesej në mënyrë të veçantë per njerezit e familjet e reja që në eksplorimin e tyre migronin për mbushur hapsirat boshe të kontinenteve Euro-Afro-Aziatike E pa njohura ,shurdhësia dhe heshtja jqenë bashkëudhëtare të këtyre eksploratorë të parë .Heshtja , mendoj , është fjala e shqipes që shpjegon më së miri etimologjinë e emrit të hyjneshës Hestia.

Hyjnesha Hestia nuk ka si të mos identifikohet me vatrën e hirëtores së zjarrtë , simbolin e mbrojtjes së cilësisë së jetës,si dukuria e përpunimit dhe e transformimit të vlerave materaile .Pa vatrën e shenjtë vështirë se njerëzit do të ishin në gjendje të ruani shëndetin e kësisoj Hestia ishte hyjnesha e shëndetit . Hirore të zjarrtë kishte çdo vatër e mëvetësisë së familjes ,njësisë kombformuese dhe qytetëruse njëherazi.Hirtorja e zjarrtë u kthye në kaminë të përpunimit të metaleve dhe të dijeve njerëzore .Hirtorja e Zjarrtë mundësoi dhe cilesinë e jetës dhe të të menduarit .
.Ajo eshte symbol I pandryshueshmerisë ,ajo kurrë nuk lëvizte nga pozicionin i vendit të përcaktuar. Dhe që nga ay cast nuk u përfshi në asnjë veprim sepse ishte e perfshire ne misione te tjera në nje rol qe e njësonte veten e saj ne çdo histori jetesëre . .Ne mitet lirshëm nëpër univers , një mishërim i forcës dhe i lëvizjes hyjnore. Pastorët e tempujve, nën dritën e zjarrit hyjnor ,të vet Hestias, u predikonin adhuruesve dhe besimtareve ligjet,moralin,herarkinë hyjnore dhe qytetare,organizimin e familjes ,shoqërisë dhe ngrehinave kështjella,por mbi te gjitha aty fiksohej ,jepej dhe trashëgohej përvoja për të respektuar hyjnite e gjithëpushtetshme. Për këto vyrtyte dhe shërbesa ,hyjneshës Hestia, njerezit i blatonin dhurata dhe sakrifica ,sepse ajo qe roja e e thelbit të jetës.